खर्राटेपासून सावधान, वेळीच करा उपचार : डॉ. विक्रम राठी

नागपूर : झोपेत येणारे खर्राटे (स्लीप एपनिया) हे आरोग्यासाठी धोकादायक आहेत. त्याच योग्यवेळी निदान करुन उपचार करावा, अशी माहिती प्रख्यात पल्मोनोलॉजिस्ट आणि स्लीप मेडिसिन स्पेशलिस्ट डॉ विक्रम एम राठी यांनी आज पत्रकार परिषदेत सांगितली.

आज स्लीप एपनिया, एक गंभीर झोपेचा विकार, जो जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करतो, त्यावर लवकर निदान आणि उपचारांचे महत्त्व अधोरेखित करण्याचेही त्यांनी सांगितले. रेसमेड द्वारे केलेल्या अलीकडील ग्लोबल स्लीप सन्हें 2023 मध्ये असे दिसून आले आहे की 2023 मध्ये त्यांच्या झोपेची गुणवत्ता मागील वर्षाच्या तुलनेत 22 टक्के कमी झाली आहे. तसेच, 89 टक्के भारतीयांनी प्रतिसाद दिला की निरोगी झोप संपूर्ण रोगप्रतिकारक प्रणाली सुधारू शकते, परंतु ते हेल्थकेअर प्रोफेशनल्स कडून सल्ला घेण्यास संकोच करतात. याउलट, अॅप्स आणि गॅझेट्सच्या माध्यमातून स्लीप ट्रैकिंगमध्ये अचानक बाढ झाली आहे. या सर्वेक्षणात दर्जेदार झोपेचे महत्त्व, कामाशी संबंधित घटक, आर्थिक ताण आणि दिनचर्येतील बदल यांचा प्रतिसादकत्यांच्या एकूण झोपेच्या गुणवत्तेवर परिणाम होत आहे यावर प्रकाश टाकण्यात आला आहे. म्हणूनच, संपूर्ण स्वास्थ्य सुधारण्यासाठी आणि रात्रीची चांगली विश्रांती मिळविण्यासाठी झोपेशी संबंधित समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी शिक्षित करणे आणि सक्रिय उपाय करणे महत्वाचे आहे. स्लीप एपनिया ही अशी स्थिती आहे जिथे झोपेच्या दरम्यान एखाद्या व्यक्तीच्या श्वासोच्छवासात वारंवार व्यत्यय येतो, ज्यामुळे ऑक्सिजनची पातळी कमी होते आणि रात्रभर चारंवार जाग येते. यामुळे मोठ्याने घोरणे, सकाळी डोकेदुखी, दिवसा जास्त झोप लागणे, थकवा आणि आकलन करण्याची कमजोरी यासह अनेक लक्षणे उद्भवू शकतात. त्याची व्याप्ती असूनही, स्लीप एपनिया हा भारतातील एक कमी निदान झालेला विकार आहे, ज्यामध्ये सामान्य लोकांमध्ये कमी जागरुकता आहे. या समजुतीच्या अभावामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, मधुमेह आणि इतर जुनाट आजारांचा धोका वाढण्यासह धोकादायक परिणाम होऊ शकतात. डॉ. विक्रमएम राठी यांनी लवकर निदान आणि उपचार, हे पुढील गुंतागुंत टाळण्यासाठी आणि एकूणच जीवनाचा दर्जा सुधारण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत यावर जोर दिला. ते म्हणाले "स्लीप एपनियामुळे उच्च रक्तदाब, स्ट्रोक, मेटाबॉलिक सिंड्रोम आणि नैराश्य यासह आरोग्यविषयक अनेक गुंतागुंत निर्माण होऊ शकतात. लवकर वैद्यकीय मदत घेतल्यास, व्यक्ती या गंभीर आरोग्य स्थिती वाढण्याचा धोका कमी करू शकतात. " स्लीप एपनियाच्या निदानामध्ये स्लीप स्टडीचा समावेश असतो. जो स्लीप लॅबमध्ये किंवा पोर्टेबल मॉनिटरिंग डिव्हाइसच्या मदतीने घरी केला जाऊ शकतो स्थितीच्या तीव्रतेनुसार उपचार पर्याय बदलतात आणि सीपीएपी थेरपी ही सर्वांत सामान्य पद्धतींपैकी एक आहे. सीपीएपी थेरपीमध्ये झोपेच्या वेळी नाक किंवा तोंडावर मास्क घालणे समाविष्ट असते, ज्यामुळे वायुमार्ग खुला ठेवण्यासाठी हवेचा एक स्थिर प्रवाह प्रदान केला जातो. डॉ राठी यांनी सांगितले "सीपीएपी थेरपी, झोपेची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी दिवसाची झोप कमी करण्यासाठी आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग आणि इतर संबंधित परिस्थितींचा धोका कमी करण्यासाठी दर्शविली गेली आहे." कॉन्फरन्स दरम्यान, डॉ. विक्रम एम. राठी, भारतात स्त्रीप एपनियाबद्दल जागरुकता वाढवण्याची गरज अधोरेखित करतांना म्हणाले, "सर्वसामान्य लोकांमध्ये स्लीप एपनियाबद्दल जागरुकतेचा अभाव आहे, ज्यामुळे निदान आणि उपचारांना विलंब होऊ शकतो. आम्ही लोकांना स्लीप एपनियाच्या चिन्हे आणि लक्षणांबद्दल शिक्षित केले पाहिजे आणि यांना ही स्थिती असल्याची शंका असल्यास त्यांना वैद्यकीय मदत घेण्यास प्रोत्साहित केले पाहिजे." डॉ. विक्रम एम. राठी यांनी हेल्थकेअर प्रोफेशनल्सला स्लीप एपनियासाठी स्क्रीनिंग करण्यात आणि रुग्णांना निदान आणि उपचारांसाठी संदर्भित करण्यात सक्रिय भूमिका बजावण्याचे आवाहन केले. ते म्हणाले, स्लीप एपनिया असलेल्या रुग्णांसाठी हेल्थकेअर प्रोफेशनल्स बहुतेक वेळा संपर्काचे पहिले ठिकाण असतात. त्यांच्याकडे स्लीप एपनिया तपासण्यासाठी आवश्यक ज्ञान आणि कौशल्ये असणे आणि रुग्णांना योग्य निदान आणि उपचारांसाठी संदर्भित करणे महत्त्वाचे आहे. "

प्रश्नोत्तरांच्या सत्राने कॉन्फरन्सचा समारोप झाला. जिथे उपस्थितांना डॉ. विक्रम एम. राठी यांना स्लीप एपनिया आणि संबंधित विषयांबद्दल विचारण्याची संधी मिळाली. हा कार्यक्रम जबरदस्त यशस्वी ठरला आणि उपस्थितांना स्लीप एपनिया आणि त्याचे संभाव्य धोके याविषयी चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत झाली. निष्कर्ष हा आहे कि, स्लीप एपनिया हा एक गंभीर झोपेचा विकार आहे आणि पुढील गुंतागुंत टाळण्यासाठी आणि जीवनाची एकूण गुणवत्ता सुधारण्यासाठी त्यावर लवकर निदान आणि उपचार आवश्यक आहेत. डॉ. राठी यांची ही कॉन्फरन्स भारतातील स्लीप एपनियाबद्दल जागरुकता निर्माण करण्याची आणि व्यक्तींना त्यांच्या झोपेच्या आरोग्याला प्राधान्य देण्यासाठी प्रोत्साहित करण्याची मौल्यवान संधी होती. एकत्र काम करून, आम्ही स्लीप एपनियाचे निदान आणि उपचार सुधारू शकतो आणि या गंभीर आरोग्य स्थितीचा भार कमी करू शकतो.